Het is een mooie herfstdag in november als Edward van Lent van TK advocaten notarissen en Sander Zwaan van Basis Bedrijfshuisvesting elkaar treffen. Het gesprek vindt plaats onder het genot van een goede kop koffie op de zesde etage van het fraaie kantoorpand van TK aan de Vondellaan in Leiden. Af en toe werpen we een blik uit het raam om te genieten van het uitzicht op deze mooie dag. En we begroeten diverse collega’s die hier hun eerste kopje koffie van deze ochtend komen halen.
Leiden is de laatste jaren goed op de kaart gezet
Beide heren zijn alweer zo’n 25 jaar verbonden aan de organisatie waar ze nu partner zijn. De laatste tien jaar ontmoetten ze elkaar regelmatig tijdens zakelijke netwerkbijeenkomsten, ofwel het ‘Leidse borrelcircuit’. “Heeft een klant een makelaar of taxateur nodig, dan is Basis voor mij de aangewezen partij om te raadplegen. Voor mij is Basis in deze regio dé bedrijfsmakelaar”, laat Edward weten. En ook Sander maakt regelmatig gebruik van juridisch of notarieel advies door TK. “Waar nodig verwijzen wij ook onze klanten voor advies door”, aldus Sander. Bovendien hebben Edward en Sander een gezamenlijke hobby: golf. Dus af en toe komen ze elkaar ook buiten op de green tegen.
Investeringen
Als we wat filosoferen over het thema van deze editie ‘vastgoed is bruggen bouwen’, komen er al snel allerlei onderwerpen voor gesprek op tafel. Edward: “Ik denk direct aan de enorme woningbouwopgave. En aan alle belemmeringen die daarbij komen kijken, zoals de stijgende bouwprijzen en de inflatie, de stikstofeisen en de nieuwe wet- en regelgeving om huurders te beschermen. Om in deze tijd woningen te bouwen is het absoluut noodzakelijk om figuurlijk bruggen te slaan, tussen de overheid en diverse marktpartijen.” Sander: “De gestegen bouwprijzen vragen bijvoorbeeld om meer onderling begrip tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.” Hoewel de woningbouwopgave er is voor particuliere woningen, zijn het de gemeenten en woningbouwontwikkelaars die hiermee aan de slag moeten. Sander: “Van architecten en projectontwikkelaars horen we dat de nieuwste stikstofeisen zullen leiden tot enorme vertragingen in de bouw. Per project wordt gesproken over een vertraging van negen tot soms wel veertien maanden. Dat zijn zorgelijke ontwikkelingen.” Edward: “Inderdaad, ontwikkelaars die ik bijsta kiezen er nu soms voor om grondtransacties met een paar jaar uit te stellen, bijvoorbeeld. In de hoop dat dan de bouwprijzen weer zijn gedaald.”
Boerenverstand
Ook Sander uit zijn zorgen over de wat onrustige periode sinds deze zomer. “De hoge rente en enorme inflatie leiden tot minder beleggingen in onroerend goed door investeerders. Normaal gesproken wordt er in een laatste kwartaal van het jaar veel geïnvesteerd. Dat is nu niet het geval, ondanks de hogere overdrachtsbelasting per 1 januari volgend jaar.
'Het zou niet verkeerd zijn af en toe wat boerenverstand toe te passen in plaats van lijstjes af te vinken'
Maar ook bijvoorbeeld de Wet Goed Verhuurderschap en de opkoopbescherming spelen daarin mee. De bemoeienis van de overheid is enorm. “Neem bijvoorbeeld de onderzoeken in het kader van de Wet Bibob (Wet Bevordering Integriteitsbeoordelingen). Die zorgt voor enorm veel extra administratie en daardoor vertraging in procedures. Hoewel we het doel van deze wet om criminaliteit tegen te gaan, uiteraard ondersteunen. Hetzelfde geldt voor de vereisten vanuit de WWFT (Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme) en de privacywet, AVG. Het lijkt soms wel of het gewone boerenverstand ontbreekt. Ambtenaren, maar ook financiers, zijn vooral bezig met het afvinken van lijstjes om te checken of aan alle regels is voldaan.”
Mooi Leiden
Hoewel het economisch lastige tijden zijn, is er gelukkig ook positief nieuws. Sander: “Leiden is de laatste jaren goed op de kaart gezet in ‘vastgoedland’. Monumenten en andere gebouwen in de binnenstad zijn opgeknapt en er is meer groen langs de singels. Het Singelpark is daarvan het mooiste voorbeeld met de kilometerslange wandelroute rond het historisch centrum en de hoofdrol voor diverse nieuwe bruggen. Waar Leiden vroeger een arme stad was, zijn de prijzen inmiddels verdubbeld. Veel studenten blijven na hun studie hier wonen. De binnenstad floreert en de uitstraling van de vooruitstrevende bedrijvigheid op het Bio Science Park, in combinatie met de aanwezigheid van onder meer universiteit, hogeschool en het LUMC, zorgen voor een positief imago van Leiden. Dat verhoogt de aantrekkingskracht bij binnenlandse en vooral buitenlandse investeerders.”
Netwerken
Bruggen bouwen doe je niet alleen. Vandaar dat zowel Edward als Sander lid zijn van REDOV, een regionale netwerkclub voor iedereen die te maken heeft met vastgoed, op welke manier dan ook. Denk aan makelaars, architecten, ontwikkelaars, eigenaren, enzovoort. De leden komen vier tot vijf keer per jaar bij elkaar op wisselende projectlocaties. Daarnaast zijn beiden betrokken bij het Leids Startersfonds (Pietia Laarhoven van TK is bestuurslid). Het Startersfonds is ooit door onder andere Basis opgericht om startende winkeliers in Leiden te helpen bij de start van hun onderneming.
'Voor de enorme woningbouwopgave moeten we letterlijk en figuurlijk bruggen bouwen'
Hard nodig vooral in tijden van leegstand. TK is bovendien betrokken bij Circulair West. Dit initiatief is in 2020 gestart door zes toonaangevende bedrijven, bedoeld om circulaire ambities te versnellen. Inmiddels zijn er tientallen bedrijven en organisaties uit West-Nederland aangehaakt om met elkaar te werken aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, de Sustainable Development Goals.
Overname medewerkers
Het aantal faillissementen neemt de laatste tijd toe, constateert Edward die ook actief is voor TK als curator en bewindvoerder. ”Dit zal het begin zijn van een wat grotere golf, maar die kan net zo snel weer omslaan. Positief vind ik dat de maatschappelijke factor steeds zwaarder wordt meegewogen. Als medewerkers overgenomen kunnen worden tegen een bepaalde prijs, of geen medewerkers tegen een hogere prijs, wordt er vaker gekozen voor de overname van de medewerkers ten koste van de schuldeiser.“
Sparren
Overigens is het thema bruggen bouwen ook intern toepasbaar. Edward: ”Voor klanten is het een grote meerwaarde dat TK zowel advocatuur als notariaat in huis heeft. Die samenwerking intern, vooral bij de start van projecten waar we soms werken voor dezelfde klant, blijft een leuke uitdaging.” Sander sluit daarop aan: “Basis Bedrijfshuisvesting heeft drie kantoren in Leiden, Gouda en Alphen aan den Rijn. We werken nauw samen en de lijnen tussen onze verschillende bedrijfsonderdelen zijn kort en van nature goed. Daar hoeven we geen beleid op te maken.” Overigens geldt dat ook voor het contact tussen Edward en Sander. “Zien we elkaar niet bij een borrel, evenement of op de golfbaan, dan bellen we elkaar om te sparren. Zonder factuur, natuurlijk.”
TK ADVOCATEN NOTARISSEN VESTIGING LEIDEN
Vondellaan 51
2332 AA Leiden
071 - 535 80 00
info@tk.nl
www.tk.nl
BASIS BEDRIJFSHUISVESTING VESTIGING LEIDEN
Vrijheidslaan 35
2321 JR Leiden
071 - 523 32 77
leiden@basis.nl
www.basis.nl
